Είναι γνωστό ότι το σωφρονιστικό σύστημα στη χώρα μας χωλαίνει σε πολλούς τομείς. Η έλλειψη κτιριακών υποδομών, η αριθμητική συμφόρηση μέσα στα κελιά κράτησης, η απουσία εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού (εγκληματολόγοι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί), το χαμηλό τεχνολογικό επίπεδο των φυλακών και η έλλειψη βιώσιμου χώρου αποτελούν σημαντικά στοιχεία που δηλώνουν ότι το σύστημα δε πρέπει πια να αποκαλείται σωφρονιστικό. Η κυβερνητική αδιαφορία για τη χάραξη σωφρονιστικής αλλά και μετα-σωφρονιστικής πολιτικής επιβεβαιώνεται από έρευνα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, 8 στους 10 ανήλικους ξαναγυρίζουν στη φυλακή όταν βρίσκονται στην ενήλικη ζωή τους. Στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας οι ανήλικοι κρατούμενοι υπολογίζονται στους 584. Η συντριπτική πλειονότητα - το 82% των ανήλικων κρατουμένων ή σε απόλυτους αριθμούς τους 480 από τους 584 έγκλειστους- είναι αλλοδαποί, που έχουν φυλακιστεί είτε γιατί εισήλθαν παράνομα στη χώρα είτε γιατί έτυχε να είναι ασυνόδευτοι ή να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης του οργανωμένου εγκλήματος. Επίσης, οι περισσότεροι από τους μισούς, για την ακρίβεια οι 303 στους 584, δεν έχουν καν καταδικαστεί για την όποια αξιόποινη πράξη τους αφού είναι υπόδικοι και κατά συνέπεια εκκρεμεί η δίκη τους.
Η παντελής έλλειψη προνοιακών μονάδων για ανήλικους αλλά και η ανυπαρξία δομών κοινωνικής αποκατάστασης και μέριμνας είναι από τους λόγους για τους οποίους η στέρηση της ελευθερίας αποτελεί μονόδρομο για τη διαχείριση της όποιας εφηβικής παραβατικότητας. Οι εναλλακτικές της φυλάκισης ποινές προβλέπονταν ήδη και από τον προηγούμενο νόμο, ωστόσο ουδέποτε εφαρμόστηκαν.
Οργανώσεις πολιτών, εγκληματολόγοι αλλά και ο Συνήγορος του Πολίτη ασκούν κριτική στο νέο νόμο που, όπως ήταν και ο τίτλος του, επέφερε «βελτιώσεις της ποινικής νομοθεσίας για τους ανήλικους δράστες» αλλά δεν τόλμησε να... καταργήσει τα «σχολεία του εγκλήματος», όπως έχουν επανειλημμένως χαρακτηριστεί οι φυλακές ανηλίκων. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο 60 είναι τα ανήλικα που έχουν μπει φυλακή για βαρύτερα αδικήματα.
Ο νέος νόμος περιορίζει τη δυνατότητα εγκλεισμού των ανηλίκων τόσο ηλικιακά όσο και ανάλογα με τον τύπο αδικήματος αφού επιτρέπει τη στέρηση της ελευθερίας μόνο για τα κακουργήματα και για δράστες πάνω από 15 ετών. Επίσης, μειώνει το χρόνο προφυλάκισης και ορίζει ότι κανείς ανήλικος δεν μπορεί να δικαστεί χωρίς συνήγορο (πριν τη νομοθετική ρύθμιση τα παιδιά οδηγούνταν στα δικαστήρια χωρίς υπεράσπιση). Ωστόσο, «η πρόληψη και η αντιμετώπιση της θυματοποίησης και της τέλεσης αξιόποινων πράξεων από ανήλικους», που έχει ως στόχο ο νόμος, προϋποθέτει τη δημιουργία κατάλληλων δομών σαφές καθορισμένο πλαίσιο λειτουργίας, προσωπικό και κυρίως πόροι ώστε να εξανθρωπιστούν οι φυλακές ανηλίκων και να στοχεύουν σε ουσιαστικό σωφρονισμό και στη μείωση των κρουσμάτων εγκληματικότητας.
Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι τον περασμένο Μάρτιο οι ανήλικοι κρατούμενοι ήταν 514 ενώ περί τα τέλη Ιουλίου, στις αρχές του οποίου ψηφίστηκε ο νέος νόμος, ο αριθμός τους είχε αυξηθεί αγγίζοντας τους 584 ανήλικους.
